Akıl almaz bir şey. Kardeşim ta İspanya’da ortaya çıktı. Anlatabiliyor muyum?

“Akıl almaz bir şey. Kardeşim ta İspanya’da ortaya çıktı. Anlatabiliyor muyum? İnsanın kafasına cevap arayan binlerce soru üşüşüyor.” Carey Gibson, Nicholas Barclay’ın Ablası

Hayat Avcısı, suç, aile, aldatmaca ve gerçeğin muğlak doğası etrafında dönen ama aynı zamanda gerçekten yaşanmış, gizem dolu, klasik bir Amerikan hikayesi. İşte İngiliz sinemacı Bart Layton’ı gerçek olaylara dayanan filmi daha önce denenmemiş bir yaklaşımla ele almaya iten de bu özellikleri oldu. Layton, belgesellerin araştırmacı doğasını, psikolojik gerilim türünün hızlı temposu ve atmosferiyle harmanlayarak, izleyenleri kime, neden inanması gerektiği konusunda gelgitler yaşatan bir macera sunuyor.

Film, bir çocuğun kaybolmasıyla başlayan, daha sonra da saklı kalmış güdüler, arsız yalanlar ve daha karmaşık bilmeceler şeklinde kendini gösteren, akıllara durgunluk verici bir gerçek olayın arkasındaki muğlak gerçekleri ve duyguları irdeliyor. Her şey Teksas, San Antonio’da yaşayan 13 yaşındaki Nicholas Barclay’ın Haziran 1994’te arkadaşlarıyla basketbol oynamaya gittiği ama bir daha eve dönmediğinin, yani kaybolduğunun polise bildirilmesiyle başladı. Nicholas, Sorunlu bir aileden gelen, haşarı ve sokak yaşamına alışkın bir çocuktu; kayboluşu medyadan pek ilgi görmedi.

Ekim 1997’de hiç beklenmedik bir gelişme yaşandı. İspanya’daki Linares şehrinde, bir turist polisi arayarak korkudan ödü patlamış, kendinde değilmiş gibi görünen bir delikanlıyla karşılaştığını bildirdi; delikanlının üstünden herhangi bir kimlik çıkmadı. Sığınma evine gönderilen gizemli delikanlı, ilk başta yetkililere fazla bir şey söylemedi ama yetkililer kimliğine dair kanıtlar sunması konusunda baskı yapınca, onlara Nicholas Barclay adında bir Amerikalı olduğunu söyledi en sonunda. Daha sonra da kaçırıldığına, acımasızca istismar edildiğine ve çok uzaklardaki Teksas’taki hayatına dair çok az şey hatırladığına dair, yürek sızlatan bir hikaye anlatmaya başladı.

İspanya’daki kimse delikanlının anlattıklarından emin olamazdı, bu yüzden Nicholas’ın ablası onunla buluşmak için İspanya’ya geldi. Kadının kendi ifadesine göre, gördüğü şey karşısında hem heyecan duymuş, hem de kalbi burulmuştu: Çok fazla değişen bir çocuk bulmuştu ama gayet mantıklıydı bu. Ne de olsa Nicholas’ın yaşadığı feci kabustan sonra aynı kalması mümkün değildi. Kardeşi olması gerekiyordu, başka kim olabilirdi ki? Vücudunda Nicholas’ın benzersiz dövmelerinden bile vardı. Büyükelçilik yetkilileri ve Amerikalı federal ajanlarının genel anlamda ikna olması üzerine, Nicholas bulunmasından memnuniyet duyan aileye iade edildi ve hiçbir aile mensubu delikanlının aileye aidiyeti konusunda hiçbir soru gündeme getirmedi.

Ne var ki, Barclay ailesi ne kadar oğullarını geri aldığını iddia etse de, geri dönen kişi Nicholas değildi. Evlerine aldıkları kişi, kendi hayatında özlemini duyduğu sevgi ve aile saadeti peşinde olduğunu iddia eden, hayatı boyunca genelde kaybolan çocukların kimliklerini çalan ve büyük bir ustalıkla onların yerine geçen, 23 yaşında bir Fransız olan Frédéric Bourdin’di.

Neredeyse hiçbir ortak yönleri bulunmayan bir Amerikalının yerini almaya çalışan Bourdin, akıl almaz bir oyuna kalkışmıştı; bu oyun fazlasıyla imkansız gibi görünse de, bir süre işe yaradı. Sahte Nicholas otobüse binip okula gitti, ailesiyle takıldı, Teksaslı bir gencin olağan hayatını yaşadı. Ne var ki, Teksas’ta faaliyet gösteren, azimli özel dedektif Charlie Parker hikayede tutarsızlıklar olduğunu sezmeye başlayınca, davada akıl almaz bir dönemece girildi.

Bourdin’in Barclay ailesini kandırması zaten yeterince akıl almazken, eve dönen kişinin Nicholas olmadığına dair kesin deliller varken bile Barclay ailesi aynı şeye inanmaya devam etti. Numara yapmaya ve bu tuhaf oyunu devam ettirmeye en az Frédéric Bourdin kadar hevesli görünüyorlardı, peki ama neden? Çaresizlikten doğan umdun bilinçdışı dışavurumu muydu? Günahlardan arınma çabası mıydı? Yoksa ortada daha fesatça bir şey mi dönüyordu?

İşte bu sorular, yönetmen Bart Layton’ın gizemli Barclay davasındaki bütün oyuncuları ve birbirinden etkileyici, korkutucu ve şaşırtıcı hikayelerine ilgi duymasına yol açtı. Layton, bu olaydan ilk defa 2009 yılında İspanya’dayken, müfettişlerin 39’dan fazla sahte kimliğe büründüğünü tespit etmesinin ardından Avrupa’da “Bukalemun” olarak tanınan Bourdin hakkında bir dergi makalesi okuması üzerine haberdar oldu. Layton o andan itibaren bu olay hakkında daha fazla bilgi edinmesi gerektiğini anlamıştı.

“İnternette basit bir araştırmayla, Frédéric hakkında benzer hatta daha şaşırtıcı yüzlerce haber bulabildim. Bunların arasında Bourdin’in Teksas’ta geçirdiği dönemi anlatan, uzun ve şaşırtıcı bir haber de vardı.” diye hatırlıyor Layton. “Bourdin’le YouTube hesabı üzerinden iletişim kurmaya başladık ve bizimle buluşmak üzere Londra’ya gelmeye ikna ettik. Kendisiyle buluşmamızın ardından, film yapmamız gerektiği gün gibi ortaya çıktı. Ne var ki, asıl ilgi çekici soru, anlatacağımız hikayenin ne olacağıydı.”

İşte bu soru, filme, yapısına ve içindeki temalara şekil verdi. Yönetmen Layton ve yapımcı ortakları Dimitri Doganis (ikili kült televizyon dizisi Locked Up Abroad’da birlikte çalışmıştı) ve Poppy Dixon’la ne keşfedeceklerini ve bu maceranın nereye varacağını bilmemenin hevesi ve heyecanıyla kolları sıvadılar. Londra’da iki gün boyunca Bourdin’i kameraya çekme fırsatını elde eden yapım ekibi riski göze aldı ve projeye ilk adımı atmış oldu.

Bourdin kurnazdı ve ruh hali değişkenlik sergiliyordu: Bir an zekasını, cazibesini ve hikaye uydurma becerilerini kullanırken, hemen arkasından soğuk, ihtiyatlı davranabiliyor, kaçamak yanıtlar verebiliyordu. Ne var ki, uzun soluklu röportaj, hikayenin özünde kaybolan birinin yerine geçme konulu, merak uyandırıcı bir öyküden ibaret olmadığını teyit etmişti: İnsanların inanmaya en çok ihtiyaç duydukları şeylerden kendi gerçeklerini nasıl yarattıklarını gözler önüne seriyordu.

“Frédéric’le yaptığımız görüşmeleri, filme mali kaynak bulmadan çok önce çekmiştik.” diye itiraf ediyor yönetmen Layton. “Frédéric ve hikayesine büyük ilgi duyuluyordu; bu filmi yapma konusunda kararlıysak, elimizi cebimize atıp röportajları kaydetmeli, projenin devamı için mali kaynağı bundan sonra aramalıydık. Yaptığımız röportajdan bazı bölümleri A&E Indie Films’den Molly Thompson’a izlettim, projeyi hayata geçirmeye hemen ilgi duydu. Film 4 ve Channel 4 da ilk aşamalarda projeye dahil oldu; bu noktadan sonra filmi tamamlamak bir yıl kadar sürdü.”

Soruşturma

“Ben kendimi bildim bileli başka biri olmak istemişimdir,
herkesin kabul edebileceği biri.”

– Frédéric Bourdin

Yönetmen Layton, 23 yaşındaki Frédéric Bourdin’in, 16 yaşındaki Nicholas Barclay’ın yerine nasıl geçtiğine dair hikayenin derinliklerine inebilmek için, aile içinde neler yaşandığını anlatabilecek kişilerle, yani Barclay ailesinin üyeleriyle irtibata geçmesi gerektiğini biliyordu. Barclay ailesi davetsiz basın mensuplarından kaçtığı için, yerlerini bulmak zor oldu. “Ortak yapımcı Poppy Dixon’ın ayarladığı dedektif sayesinde aileyi bulabildik.” diye açıklıyor Layton. “Daha önce birçok belgesel yapımcısı ve basın mensubu tarafından arandıkları için ilk başlarda görüşmeye yanaşmadılar.”

Ama Layton yavaş yavaş ve büyük bir özenle aile mensuplarının güvenini kazanmasını bildi, hem de daha önce kimsenin başaramadığı şekilde. Aile üyeleri zamanda gelgitler yaşayarak, olaylar daha tazeymişçesine anılarını açıkça dile getirmeye başladı.

“Bence Barclay ailesinin görüşmeye razı olmasının nedeni daha önce onları kötü gösteren makaleler yazılması, kurmaca filmler yapılmasıydı.” diye vurguluyor Layton. “Biz onlara hikayenin kendi paylarına düşen kısmını anlatma, en azından olayların nasıl gerçekleştiğine dair kendi sözcükleriyle açıklamada bulunma fırsatı tanıdık.”

Layton en sonunda Nicholas’ın annesi Beverly, ablası Carey, eniştesi Bryan ve yeğeni Codey’iyle görüştü; kırk yılın yabancısına Nicholas’mış gibi kucak açmaya neden o denli hazır olduklarına dair kendi düşüncelerini yansıtma fırsatı verdi. Eninde sonunda kimin gerçeği söylediğine, kimin yalan söylediğine ve kimin ikisini ayırt edemediğine izleyicilerin karar vereceğini biliyordu; aynı zamanda Hayat Avcısı’nı izleyenlere birbiriyle çelişen, akıl almaz ifadeleri analiz etme olanağını vermeyi denedi.

Layton aileyle yakınlaştıkça, Bourdin’in San Antonio havaalanında aile tarafından karşılanmasına ait amatör görüntüleri gün ışığına çıkardı. Nicholas Barclay’ın yerine geçmeye çalışan Bourdin, siperi iyice aşağı indirilmiş bir beysbol şapkası ile kendine büyük gelen kıyafetler giyiyordu.

“Bir aile dostu, Carey ‘uzun zamandır kayıp kardeşiyle’ İspanya’dan döndüğünde havaalanında kamerayla çekim yapıyordu.” diye açıklıyor yönetmen. “Oradaki delikanlının kaybolan çocuk değil de 23 yaşındaki Fransız sahtekar olduğunu bilerek bu görüntüleri izlemek şok üstüne şok yaşatıyor: Sahtekarın davranışları arsız ve şaşırtıcıyken, ailenin tutumu da aynı derecede tuhaf.”

Layton, sürekli kafa karıştıran davayı soruşturmak üzere atanan FBI Ajanı Nancy Fisher, eve dönen delikanlının Nicholas olmadığına dair ilk somut kanıtı ortaya koyan, azimli özel dedektif Charlie Parker ve çocuk psikologu Bruce Perry’iyle görüşmelerinde neler yaşandığına dair sorularına devam ettikçe, olaylara yönelik kendi varsayımlarının sürekli değiştiğini, bulmayı umut ettiği gerçeğin git gide muğlaklaştığını fark etti.

“Hayat Avcısı’nı yaparken karşılaştığım en şaşırtıcı şey, kendimi bir dedektif hikayesindeymişim gibi hissetmemdi. Ortak yapımcı Poppy ve ben hemen hemen her görüşmeye genel hatlarıyla neler yaşandığını anladığımıza kanaat getirmiş bir halde giderken, geri döndüğümüzde neredeyse tam tersine inanmış bir halde bulduk kendimizi. Filmin üslubunda da bu deneyimi yansıtmak istedim.” diye yorumda bulunuyor yönetmen.

Gerçek Kara Film

“Bir terslik vardı. ‘Bana kulaklarının fotoğrafını verebilir misiniz?’ diye sordum. O fotoğraflar bana lazımdı. İngiliz polisinin Martin Luther King’i öldüren James Earl Ray’i bulmak için bu yöntemi kullandığını duymuştum. Kulakların kimlik tespitinde kullanıldığını biliyordum.”

– Charlie Parker, Özel Dedektif

Sinemacıların bir hikayeyi anlatmak için genelde başvurdukları belirli yöntemler vardır. Peki, gerçeğin sürekli değiştiği, elinizden kaçıp gittiği bir gerçek hayat hikayesi nasıl anlatılır? Yönetmen Bart Layton’a göre, Hayat Avcısı’nda anlatılacak hikaye, gerilim dolu kara filmlerin dışavurumcu yapısı kadar, belgesellerin dolaysız anlatımını da gerekli kılıyordu. Gerilim dolu kara filmler gibi, bu öykü de sırlarla dolu, masumiyetin kirletildiği, umutsuz ilişkilerin yaşandığı, bir Amerikan rüyasının karanlık yüzünü ve ahlaki bir çıkmazda yakalanmış olma hissini gün ışığına çıkarıyordu. Bunca olayın gerçek insanların başından geçtiği ve hikayeyi bizzat onların anlattığı gerçeği, hiçbir şeyi değiştirmiyordu. Aksine, onların anlattıkları, gizemi daha da derinleştirmekten başka bir şeye yaramıyordu.

Layton amaç doğrultusunda kişilerin kendi görüş açılarını yansıtmasına olanak tanıyacak bir üslup kullanmak istedi. Bu kararı, hikayenin altında yatan gerçeğe yönelik yanılsamaları bir yandan ortaya çıkarırken, diğer yandan örtbas ediyordu. Yönetmen bunu dramatik yeniden canlandırma gibi yenilikçi yaklaşımıyla gerçekleştirmeyi seçti. Bu yaklaşımın nihayetinde Barclay aile mensuplarının ve Bourdin’in gerçek ve sahte Nicholaslara dair son derece öznel anılarını su yüzüne çıkarmak için en iyi araç olduğu ortaya çıktı.

Layton’ın yeniden canlandırmaları bariz bir şekilde ezber bozuyordu çünkü sinemaseverlere (Barclay davasında söz konusu olmayan) katıksız gerçekleri sunmaktan ziyade, onları görüşülen kişilerin pek de güvenilmez anılarının derinliklerine daha fazla dalmaya davet etme amacı taşıyordu. Bu bakımdan, bu görüntüler “öznel canlandırmalara” daha çok benziyor çünkü Layton’ın çarpıcı ve yaratıcı görsel teknikleri, yönetmenin amacının izleyicilerin kendi gözleriyle gördüklerine hemen inanmasını sağlamak olmadığını bariz bir şekilde ortaya koyuyor.

“İşin en zor kısmı, görüştüğümüz her bir kişinin yaşanan olaylara ilişkin tamamen öznel ve çoğu zaman birbiriyle çelişen ifadelerini mantığa bürümenin bir yolunu bulmaktı.” diye açıklıyor yönetmen. “Zorluk yaşadığımız bir diğer konu da geçmişi tasvir etmek için daha önce izlediğiniz herhangi bir belgeselde görmüş olabileceğinizden tamamen farklı bir görsel dil bulmak oldu. Umarım bu amacımıza nispeten de olsa ulaşabilmişizdir.”

“Amacım belgesel ile dram arasındaki sınırları bulanıklaştırmak, böylece birbirine girişikmiş, bazen de örtüşükmüş gibi bir his yaratmaktı. Yeniden canlandırma, sinema şöyle dursun, televizyonculuk dünyasında bile son derece çirkin bulunan bir sözcükken, bu kavramı alaşağı edecek, capcanlı bir görsel üslup bulmak hayati önem taşıyordu. Bunun için de izleyicileri öykünün derinliklerine ve görüştüğümüz kişilerin kafalarının içine davet eden, sinemayı çağrıştıran, arşiv amaçlı görüntüler oluşturmak çabasından doğmayan bir üslup gerekiyordu.” diye devam ediyor yönetmen.

Yönetmen Layton, filme özgün bir görsel dil kazandırmak amacıyla yakın dönemde beğeni toplayan bağımsız Submarine filmine imza atan görüntü yönetmeni Erik Wilson’la çok yakın çalıştı. “Anılar ve hayaller dünyasını, abartılmış gerçeklikle birleştiren, capcanlı ve birbiriyle çelişen renk tonlarıyla dolu, çarpıcı görüntüler canlandırmıştım kafamda.” diye yorumda bulunuyor yönetmen. “Başka herhangi biri yakın ve maharetli dostum Erik kadar bu işte başarılı olabilir miydi emin değilim.”

Film, Bourdin’in yeniden canlandırıldığı sahneyle açılıyor; izleyicilere bunun alışık oldukları belgesellere benzemediği en başından sezdiriliyor. “İzleyicileri daha filmin en başında hiç beklemedikleri bir noktaya, görsel açıdan izleyici olarak kendinizi bir belgeselde bulmayı beklemeyeceğiniz bir noktaya götürmek istedim.” diye açıklıyor yönetmen Layton.

Yapım ekibi, Bourdin’in İspanya’daki zamanlarına yönelik canlandırmaları Madrid ve civarında çekerken, Barclay ailesinin anılarını San Antonio yerine kullanılan Arizona, Phoenix’te çekti. Wilson bütün süreç boyunca hız, çözünürlük ve görüntü kalitesini azami düzeye çıkarmak üzere tasarlanan Arri Alexa marka kamerayı kullandı. “Bence Arri Alexa, 35 milimetrenin dokusuna ve kalitesine yaklaşabilecek en iyi dijital kamera.” diye dile getiriyor Layton.

Oyuncular kaydedilen röportajlarda dudak eşleştirmesi için çalışmış olsa da, hayalimsi yeniden canlandırmalarda herhangi bir diyalog bulunmuyor. “Buradaki amacımız, anlatı ve duyguların kişilerin verdiği ifadenin güdümünde olmasını sağlamaktı. Bu nedenle yeniden canlandırma sahnelerinde diyalog yok ama bu sahneler daha çok bir ressamın fırçasından çıkmış gibiler ve çoğunlukla gerçekliği pek çağrıştırmıyorlar.” diye açıklıyor Layton. “Görüştüğümüz kişi ile onu canlandıran oyuncunun hareketlerinin benzeştiği veya birebir örtüştüğü anlar var filmde. Buradaki amaç da izleyicilere bunun bir kişinin geçmişe yönelik öznel görüşü olduğunu hatırlatmak. Bunun yanında oyuncunun kameraya yöneldiği anlar var. Buradaki amaç yine izleyicinin kamaranın farkında olmasını sağlamak, izleyiciyi gördüğüne hemen şüpheyle yaklaşmaktansa, inanmak için beklemeye teşvik etmekti.”

Yönetmen Layton’a göre, hikayenin en ilgi çekici yanı, insanları dava konusundaki ilk kanaatlerine teslim olmamaya ve Barclay ailesi ile Bourdin’in neyin peşinde olduğu (ve Nicholas’ın başına gerçekten ne gelmiş olabileceği) konusunda kendi görüşlerini geliştirmeye teşvik edebilmesi.

“Ben filmin duygusal bir yolculuk olmasını istedim.” diye sözlerini noktalıyor yönetmen. “İnsanların sinema salonundan kafaları düşünceler, sorular ve çelişkilerle dolu çıkmasını istedim. Bu filmin, insanların izledikten sonra uzun uzadıya tartışacakları türden olmasını umuyorum. Bu film, öyle umuyorum ki, nihayetinde bu münferit hikayenin ötesinde düşünce ve fikirlere; inanmak istediğimiz yalanlara ve kendi kendimize kurduğumuz gerçeklere değiniyordur.”